Finanse Polaków lepsze, ale wciąż niepewne

Odsetek Polaków, którzy wpadają w kłopoty finansowe, wyniósł w tym roku aż 77%. To najwyższa wartość, jaką do tej pory wykazał indeks Genworth, mimo że wzrastała regularnie od 5 lat. Z badania wynika, że tylko 7% Polaków ma stabilną sytuację finansową, a największa grupa (41%) ostrożnie ocenia swoje położenie. Pomimo tak alarmujących danych, co czwarty Polak jest zdania, że jego sytuacja finansowa w2014 roku będzie lepsza, niż w roku ubiegłym.

Indeks Genworth powstał w 2008 roku, jako odpowiedź na kryzys finansowy i ogromne zadłużenie gospodarstw domowych. Wykazuje subiektywne poczucie stabilności finansowej wśród 21 tysięcy gospodarstw domowych w 20 krajach świata. Wartości wskaźnika przyjmują wielkości od 0 do 100, tak że 0 oznacza zupełny brak stabilności finansowej, a 100 pełne bezpieczeństwo. W tym roku Polska uzyskała 33 punkty, co dało jej najwyższy wynik od 5 lat i 10. pozycję (na 14 badanych państw) w Europie. Optymistów ucieszy wiadomość, że udało nam się wyprzedzić państwa kryzysowe (Portugalię, Włochy czy Grecję). Spoglądając okiem pesymisty martwi jednak droga, jaka dzieli nas wciąż do takich krajów jak Norwegia (64 punkty) czy Szwecja (53 punkty).

Wobec wolno, ale stale polepszającej się pewności finansowej Polaków oraz wobec panującego przekonania o poprawie sytuacji pieniężnej w najbliższym roku, zastanawiający jest tak duży odsetek osób, popadających w kłopoty. Przyczyn można upatrywać między innymi w niskim wzroście gospodarczym. Utrzymujący się na poziomie poniżej 4% nie pozwala wielu bezrobotnym pozyskać stałego zatrudnienia, a tym samym pewnego źródła dochodu. Stąd – pomimo ogólnej poprawy sytuacji – nietrudno o kłopoty finansowe i brak stabilności. Jak wynika z badania CBOS, 60% polskich rodzin nie posiada oszczędności, a 45% spłaca długi. Te alarmujące dane nie dają wprawdzie jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy przyczyna braku oszczędności tkwi w złej kondycji finansowej Polaków, którzy nie mają z czego odkładać, czy raczej brak środków zabezpieczonych na gorsze miesiące wpływa na niestabilność finansową. Jednak obserwacja braku tendencji do oszczędzania, oraz wyniki badania „Wiedza Polaków o skutecznym oszczędzaniu”1 pozwalają wnioskować, że główną przyczyną braku oszczędności (a tym samym często niestabilności finansowej) jest niedostateczna edukacja w tym zakresie oraz brak odpowiednich nawyków.

Nie można jednak odmówić Polakom determinacji w dążeniu do powiększenia własnych finansów. Jak wskazuje Indeks Genworth w ciągu ostatnich dwóch lat 67% Polaków przeznaczyło część swoich dochodów na zakup produktów inwestycyjnych: ubezpieczeniowych (54%), oszczędnościowych (50%) lub emerytalnych (26%). To bardzo wysoki odsetek względem Europy, gdzie takich zakupów dokonało 57% obywateli. Warto jednak podkreślić, że to nie tyle sposób na oszczędzanie poprzez ograniczanie, lecz poprzez inwestowanie. Z tym pierwszym, pomimo deklaracji, ciągle mamy problem.

1. zrealizowanego przez Instytut Opinii Homo Homini na zlecenie Aforti Finance S.A. na przełomie lipca i sierpnia 2013 r.